Do Greek-Cypriots really want Reunification?
Are Greek-Cypriots negotiating for things they do not really want?, asks Yiannis Papadakis, in a recently published controversial article. [I have included this at the end of this short note, so that those who can read Greek can refresh their memory [if they had seen it in the Greek-Cypriot press]. I intend to address some of the questions raised in Papadakis article in English, so that our Turkish-Cypriot friends can follow the debate. I take Ahmet Ann’s point seriously: do we really want to engage with our Turkish-Cypriot comrades and compatriots, or do we just want them to meet us in the street when we are demonstrating for a solution? I am one who strongly advocates engagement and debate.
I disagree with Papadakis conclusion and I consider the approach of this paper problematic. However, I very much appreciate his good intentions and the necessity to properly engage in a debate. I therefore welcome the challenge as a great opportunity for debate.
Papadakis’ argument
The gist of Papadakis argument is set out in the end of his article, where he concludes that ‘deep down’ Greek-Cypriots prefer partition for each of the two communities to have maximum autonomy but with territorial adjustment and substantial damages, but they cannot openly admit it even in opinion polls for 3 reasons:
1. Because partition was Denktash’s line and the automatic reaction was reunification.
2. Since 2002 by default Greek-Cypriots have now experienced in practice want as bizonal, bicommunal federation (BBF) which is not accepted but cannot be articulated openly.
3. With the opening of the checkpoints many elderly Greek-Cypriots have realised that they are not interested in returning under Turkish-Cypriot administration s they have changed, the places have changed and the youth are not interested. The slogan ‘all refugees must go to their homes’ is longer valid but cannot be openly articulated.
Argument 1: Cypriot society remains higly polarised
My first argument is that Cypriot society remains higly polarised, both Greek-Cypriot and Turkish-Cypriot society. I am not the same as Christos Clerides; we come from a different political universe; we see the world completely differently; I am closer to like-minded Turkish-Cypriots than to anti-solution Greek-Cypriots. So to place me in the same category is simply wrong. In fact, Yiannis himself I think knows better – if one looks at his great work from his PhD right through or his book or any of his articles, one can see the nuanced analytical categories, he himself has helped established in academic and research debates in Cyprus. Thus the category ‘Greek-Cypriots’ must be seriously unpacked. I quote from his PhD dissertation as I think that he has one of the most important analytical readings of the past, which actually defines who ‘We’ are. Essentially, I am arguing that the ‘We’ category is an extension of the ‘we’ construct the past and this construction has been ‘refined’ and ruptured since 2004. He claims in his PhD dissertation:
“This work presents an attempt to synthesize these two approaches, namely the historicization of the ethnographic present and the uses of the past. On the one hand, I try to show how there is room for different interpretations of the past, whether these arise rather ‘spontaneously’ from the different ‘experiences’ that different positions in society can give rise to, or whether these are better thought of as ‘constructions’ that could be an outcome of a group’s effort to promote its current economic or political interests (which when pushed to extremes may verge upon ‘propaganda’). Indeed, ‘propaganda’ is most effective when it is based on past experience and is linked to some real collective struggle or fears, however much it may also specifically promote a certain group’s interests. By linking these to structural variables and constraints, I try to indicate and explain the predominance of certain interpretations.”
In fact the joke by which he starts his dissertation, by George Mikes, the famous satirical writer, who included Cyprus in his series of travelogues, is more than a joke; it reflect the extension of the ‘We’ into the present:
“Here in the water they leave you alone. But you are well aware that outside there are six hundred thousand Cypriots – 82% Greeks and 18% Turks – who are all eager and determined to explain the Cyprus problem to you. You close your eyes and shudder in the sunshine: you know there is no getting away from them. They will explain it to you. (1965:99)”
Argument 2: Who is hegemonic now?
My second argument is that Papadakis is only right if he is referring to an identifiable 20% of the Greek-Cypriot population, who can become hegemonic, if they have the power of the state and support of the media etc but they are not hegemonic at the moment. The late Papadopoulos was a chief advocate of this logic, but he lost the 2008 elections. If there is a collapse of the talks and this initiative fails again, it is possible there this block can become hegemonic. In fact, Nicos Anastasiades, who would prefer a BBF and had for a decade offered consistent support of this is now twisting and turning, essentially saying “if this fails, let’s try something else and if and when I am president in 2013”. Her subliminally send the messages to Eroglu and Greek-Cypriot society that he will precisely do what Papadakis is saying Greek-Cypriots really want. But this is not the case at the moment: we are in 2010 and there is a process at the moment which makes rejectionists, nationalists etc go mad: they see this as undermining everything Papadopoulos did. Despite the difficulties Christofias is facing, mostly as a result of his alliance with those who do not want a solution, he represents what he was elected to do: he has a mandate to achieve a BBF and he has come a long way. Some say that he has run out of steam and that meeting Eroglu on the other side will put the whole thing to a test. We need to see the end of this and not rush into conclusions now.
Argument 3: We are all tired of the unrealistic slogan; thus this strengthens the potential for BBF
My third argument is that precisely because many people are tired of the old unrealistic arguments we have more chance now than we ever did for reunification. Some say ‘I am sick of this, let’s get it over and done with’, other just don’t bother with it; others are shouting as loud as they can to spoil it. Look at the decision of DIKO: it has decided that the property package of Christofias is not even a basis of negotiation! They think that the negotiations are between Greek-Cypriots! But this is DIKO i.e. 12% of the Greek-Cypriots but even within this, they will not follow what Caroyan will say.
Argument 4: Misplaced Why concede now when the Eroglu accepted how to share power in BBF as agreed with Talat?
My final argument is that the whole logic that is advocated is misplaced and irrelevant now: (a) For the first time ever a Greek-Cypriot and a Turkish-Cypriot leader have agreed how to share power in a BBF, and have essentially closed the most difficult chapter i.e. how to share the state they have been fighting over for 50 years. And,
(b) This was accepted by Eroglu, one of the arch-critics of this logic,
Then, why are we questioning it now? It makes no sense.
Yes, there are some people who prefer partition, but why concede to them, especially now? I really don’t see the tactical or other advantage of accepting such a logic.
In conclusion, I would say over the last years i.e. since 2008 we have a paradigm shift taking place; it is make or break now. After this initiative, things will not be the same in Cyprus.
——————————————-
Μήπως η ελληνοκυπριακή πλευρά διαπραγματεύεται για πράγματα που δεν θέλει τελικά;
Γιάννης Παπαδάκης
Κοινωνικός Ανθρωπολόγος, Πανεπιστήμιο Κύπρου
Η ελληνοκυπριακή πλευρά διαχρονικά επιμένει στην επανένωση σε μια ομοσπονδία με ισχυρή κεντρική κυβέρνηση. Είναι αυτό που πραγματικά όμως θέλουν σήμερα οι Ελληνοκύπριοι; Πιστεύω πως όχι και η άποψη αυτή βασίζεται σε μια σειρά από συλλογισμούς κυρίως παρά σε εμπειρικά δεδομένα, χωρίς αυτοί να αποτελούν ατράνταχτα επιχειρήματα αλλά τροφή για σκέψη.
Από τη μια, οι Ελληνοκύπριοι επιζητούν μια ομοσπονδία με όσο το δυνατόν ισχυρότερη κεντρική κυβέρνηση (αντί της περισσότερης δυνατής αυτονομίας στα συνιστούντα κρατίδια), ενώ από την άλλη φοβούνται την επιρροή που θα έχει η άλλη κοινότητα στη δική τους ζωή. Αυτή είναι η βασικότερη αντίφαση της ελληνοκυπριακής πολιτικής σκέψης. Όσο πιο ισχυρή θα είναι η κεντρική κυβέρνηση, τόσο περισσότερο λέγειν δίνεται στους Τουρκοκύπριους όσον αφορά τη ζωή των Ελληνοκύπριων, και αντίστροφα. Πιστεύω ότι ένας από τους μεγαλύτερους φόβους των Ελληνοκυπρίων είναι να χάσουν την αυτονομία τους και να ενταχθούν σε ένα σύστημα «συναποφασίζειν». Για ποιους λόγους; Πρώτον, αυτό μπορεί και να είναι μια καθ’ όλα λογική πολιτική επιλογή: προτιμώ να είμαι αυτόνομος και κύριος του εαυτού μου. (Με το κόστος που αυτή η επιλογή συνεπάγεται.) Δεύτερον, οι Τουρκοκύπριοι στην πράξη αποτελούν ένα άγνωστο στοιχείο για την πλειονότητα των Ελληνοκύπριων εφόσον από το 1963, εδώ δηλαδή και σχεδόν μισό αιώνα, υπήρξε διαχωρισμός, αποτέλεσμα μάλιστα αιματηρών συγκρούσεων που διάρκεσαν για χρόνια και αναπόφευκτα δημιούργησαν εχθρικά συναισθήματα. Τρίτον, όλες οι ελληνοκυπριακές ηγεσίες και κόμματα παρουσιάζουν τους Τουρκοκύπριους ως να μην εκφράζουν ποτέ αυτόνομη πολιτική βούληση και ως υποχείρια της Τουρκίας. Υπάρχει φυσικά το επιχείρημα ότι αυτό θα αλλάξει με μια λύση, αλλά αυτό είναι ένα υποθετικό σενάριο που πολύ δύσκολα αντιστρέφει μια στάση βαθιά εμπεδωμένη εδώ και δεκαετίες. Η παρουσία δε κάποιων δεκάδων χιλιάδων εποίκων σε περίπτωση λύσης ενδυναμώνει το φόβο περί λήψης, ή έστω επιβολής, αποφάσεων από την Άγκυρα. Είναι ενδεικτικό, για παράδειγμα, ότι το 90% των Ελληνοκυπρίων εξέφρασε έλλειψη εμπιστοσύνης στον τότε ηγέτη των Τουρκοκυπρίων, Μεχμέτ Αλί Ταλάτ (Κύπρος 2015, http://www.cyprus2015.org/). Ρεαλιστικά μιλώντας, δύσκολα μπορεί να φανταστεί κάποιος ένα τουρκοκύπριο πολιτικό με μαζική απήχηση περισσότερο διαλλακτικό από τον Ταλάτ. Ένα αντεπιχείρημα στα πιο πάνω είναι η ελληνοκυπριακή άποψη που συνεχώς ακούγεται ότι «ζούσαμε αρμονικά στο παρελθόν», το οποίο θα συζητήσω μετέπειτα.
Επιπλέον, υπάρχουν δυο βασικοί λόγοι για τους οποίους ένα σύστημα «πολιτικής ισότητας» ή «συναποφασίζειν» (σε περιορισμένα έστω, αλλά καίρια ζητήματα) θεωρείται άδικο από πολλούς Ελληνοκύπριους. Πρώτον, καταργεί το σύστημα «ένα άτομο, μια ψήφος» που για τους πλείστους Ελληνοκύπριους αποτελεί μια μορφή «φυσικής» δημοκρατίας, εφόσον αυτήν γνωρίζουν. Το επιχείρημα ότι αυτό το πολίτευμα θα μπορούσε να αποτελέσει μορφή δικτατορίας της πλειοψηφίας στη μειοψηφία, ή η ήδη υπάρχουσα πολιτική εμπειρία στην ΕΕ (όπου για σοβαρά θέματα η Κυπριακή Δημοκρατία έχει βέτο ενώ πληθυσμιακά αποτελεί το 0.18% της ΕΕ) δεν φαίνεται να λαμβάνονται υπ’ όψη. Πιστεύω ότι ένας λόγος που τέτοια επιχειρήματα δεν έχουν απήχηση είναι μια βαθιά εδραιωμένη στάση πολλών Ελληνοκυπρίων που θεωρεί την Κύπρο ως ένα ιστορικά αμιγώς ελληνικό νησί, και τους Τουρκοκύπριους ως εξωγενές στοιχείο αποτέλεσμα της «Τουρκοκρατίας», αποτέλεσμα δηλαδή μιας ιστορικής αδικίας που τους καθιστά «υπολείμματα ξένων κατακτητών». Σύμφωνα με αυτή τη λογική «γιατί να έχουν και λόγο αυτοί που δεν έπρεπε καν να βρίσκονται εδώ;» Πολιτικοί όλων των κομμάτων, πολίτες, ΜΜΕ και σχολικά βιβλία ιστορίας χρησιμοποιούν συνεχώς τη λέξη «Κύπριοι» ως ταυτόσημη με την έννοια «Ελληνοκύπριοι», υποβάλλοντας καθημερινά τη θέση ότι οι Τουρκοκύπριοι δεν είναι Κύπριοι και δεν ανήκουν στην Κύπρο.
Αυτό αποτελεί και ένδειξη της απουσίας μιας κοινής συνείδησης στην οποία θα μπορούσε να βασιστεί η όποια «επανένωση». Το θέμα είναι ότι η έννοια «επανένωση» είχε για τους πλείστους Ελληνοκύπριους σαφές λανθάνον περιεχόμενο. Κατά τη γνώμη μου, για τους Ελληνοκύπριους «επανένωση» σήμαινε βασικά «επιστροφή των προσφύγων/ ανάκτηση των κατεχομένων χωριών, σπιτιών, περιουσιών κλπ.» και δεν αναφερόταν στους Τουρκοκύπριους. Η «επανένωση» εξέφραζε μια ασαφή ιδέα όπου επιστρέφουν οι Ελληνοκύπριοι στα σπίτια τους και οι Τουρκοκύπριοι στα δικά τους και τα πράγματα προχωρούν όπως πριν. Αυτό το «πριν» ήταν και πάλι ασαφές – πριν το 1963 όπως στο κράτος της Ζυρίχης με το δικαίωμα βέτο του τουρκοκύπριου αντιπροέδρου; Η συνειδητοποίηση ότι η επανένωση θα έχει ένα σαφές πολιτικό περιεχόμενο ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα κ.λ.π. ήρθε σχετικά πρόσφατα με τα διάφορα λεπτομερή σχέδια, και ήταν μια ιδιαίτερα τραυματική εμπειρία. Στην πράξη οι περισσότεροι Ελληνοκύπριοι κυριολεκτικά δεν ήθελαν να ακούσουν για τις πολιτικές προεκτάσεις της «επανένωσης», εξού και καμιά κυβέρνηση δεν τολμούσε καν να ενημερώσει για το περιεχόμενο της έννοιας «διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα…» εδώ και 33 χρόνια, με εξαίρεση την παρούσα με την έκδοση ενός φυλλαδίου.
«Ζούσαμε αρμονικά στο παρελθόν»; Πότε έζησαν αρμονικά οι δυο κοινότητες εντός ζώσας μνήμης; Από το 1960 ως το 1963; Πριν το 1955; Όταν βρίσκονταν και οι δυο κάτω από το ζυγό ενός αποικιοκράτη; Λέγοντας «ζούσαμε αρμονικά στο παρελθόν» αυτό που εννοούν οι πλείστοι Ελληνοκύπριοι είναι ότι θέλουμε να ζήσουμε σε μια επανενωμένη Κύπρο, με την έννοια της «επανένωσης» όπως την εξήγησα πιο πάνω.
Δεν υπάρχουν σήμερα οι συνθήκες ρεαλιστικής επανένωσης ούτε στο συνειδησιακό επίπεδο, ούτε στο πολιτικό, αλλά ούτε πιστεύω και στο γεωγραφικό με την έννοια της ανάμιξης των πληθυσμών. Η άλλη πλευρά για τους νέους αποτελεί ακριβώς αυτό, «μια άλλη πλευρά» με την οποία ελάχιστα συνδέονται, ενώ για τους μεγαλύτερους πιστεύω ότι δεν θα επιθυμούσαν να εκτοπιστούν ξανά ζώντας διάσπαρτοι, μακριά από οικείους, παιδιά και φίλους μεταξύ των Τουρκοκυπρίων. Σύμφωνα με τη δημοσκόπηση (Κύπρος 2015), το 73% των Ελληνοκυπρίων δεν θα επέστρεφε υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση. Είναι σημαντικό ότι οι νέοι δείχνουν την πιο αρνητική στάση όχι μόνο στο θέμα επιστροφής ακόμα και κάτω από ελληνοκυπριακή διοίκηση, αλλά και όσον αφορά την επανένωση, εκφράζοντας την πιο αρνητική πρόθεση ψήφου σε οποιοδήποτε σχέδιο προταθεί. Αν οι νέοι εκπροσωπούν και το μέλλον, οι ενδείξεις δεν είναι θετικές.
Το βασικό επιχείρημα του κειμένου αυτού είναι ότι πιθανόν να υπάρχουν κάποια ουσιαστικά «θέλω» (και ιδίως «δεν θέλω») τα οποία δεν μπορούν να εκφραστούν δημόσια στην ελληνοκυπριακή πλευρά, και ούτε είναι εύκολο να αποτυπωθούν σε δημοσκοπήσεις. Το ερώτημα είναι γιατί; Πρώτον, διότι η διχοτόμηση ήταν ο απεχθής για τους Ελληνοκύπριους στόχος του Ντενκτάς, τον οποίο σχεδόν ενστικτωδώς ο κάθε Ελληνοκύπριος απορρίπτει αντιπροτάσσοντας την «επανένωση». Δεύτερον, διότι, θέλοντας και μη από το 2002, οι Ελληνοκύπριοι ήρθαν αντιμέτωποι με το τι μπορεί να σημαίνει στην πράξη η «διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα…» αλλά για τους λόγους που εξήγησα δεν γίνεται ευρέως αποδεκτή χωρίς αυτό να μπορεί να λεχθεί ανοικτά, ενώ συζητείται συχνότατα πλέον κατ’ ιδίαν. Τρίτον, γιατί με το άνοιγμα των οδοφραγμάτων οι ηλικιωμένοι αντιλήφθηκαν ότι δεν νοείται πια επιστροφή υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση, πως ούτως ή άλλως έχουν αλλάξει και οι ίδιοι και οι τόποι, και οι νέοι απλά δεν ενδιαφέρονται – άρα ο στόχος «όλοι οι πρόσφυγες στα σπίτια τους» μπορεί στις δεδομένες πολιτικές πραγματικότητες να μην είναι πια αποδεκτός, κάτι και πάλι δύσκολο να λεχθεί.
Η επιλογή που πιστεύω ότι κατά βάθος προτιμούν οι περισσότεροι Ελληνοκύπριοι, είναι μια λύση διαχωριστική: η κάθε κοινότητα όσο πιο αυτόνομη γίνεται στη δική της πλευρά, με εδαφικές όμως αναπροσαρμογές και ουσιαστικές αποζημιώσεις.
unifycyprus 